Fundacja Rzymska im. Margrabiny J. S. Umiastowskiej

Janina Zofia z Sadowskich (1860-1941) byla zona Wladyslawa Umiastowskiego, zamoznego ziemianina z Wilenszczyzny, wlasciciela Zemoslawia oraz innych dobr. Bezdzietni, juz w 1922 r. przekazali swoje majatki na cele spoleczne, szczegolnie na Uniwersytet Wilenski, a dwie rezydencje na domy wypoczynkowe dla artystow i uczonych oraz dla niezamoznych studentow.

Wybuch wojny zastal pania Janine Umiastowska w Rzymie, gdzie zmarla w 1941 r., przeznaczajac caly swoj majatek na utworzenie fundacji swego imienia.

Fundacja Rzymska im. Margrabiny J. S. Umiastowskiej, powolana do zycia w 1944 r. (decreto luogotenenziale 26 X 1944), ma m.in. na celu wspieranie nauki i kultury polskiej poprzez m.in. udzielanie stypendiow oraz wspolprace z innymi instytucjami.

Wydarzenia ostatniej wojny znacznie uszczuplily, niestety, majatek pani Umiastowskiej, Fundacja dysponuje wiec bardzo skromnymi srodkami i w pierwszych latach swego istnienia nie wykazywala wiekszej dzialalnosci. Dopiero Emeryk Hutten Czapski*, ktory objal kierownictwo Fundacji w 1968 r., skierowal jej dzialalnosc na przyznawanie krotkich stypendiow na pobyt we Wloszech co, dzieki innej waznej inicjatywie, utworzonemu przezen w Rzymie Hospicjum Polskich Kawalerow Maltanskich, umozliwilo szerokiej rzeszy mlodych naukowcow, dzialaczy kulturalnych i spolecznych z Kraju zetkniecie sie z kultura wloska i europejska oraz poglebienie wlasnego przygotowania zawodowego.

* W 1986 roku, z inicjatywy Fundacji, ukazal sie, wydany przez Oficyne Poetow i Malarzy w Londynie, zbior wspomnien pt. " Emeryk Hutten Czapski 1887-1979 : Szkic biograficzny i wspomnienia wspolczesnych." (112 s., 25 il.)

Nalezy pamietac, iz w okresie rzadow Gomulki i Gierka bezposrednie przesladowania polityczne byly zjawiskiem raczej sporadycznym, ale dyskryminacja posrednia, polegajaca na braku szans, dotyczyla tych wszystkich, czesto wybitnie uzdolnionych, mlodych ludzi, ktorzy nie nalezeli do partyjnej czy innej koterii i nie mieli tych mozliwosci wyjazdowych, co ich bardziej uprzywilejowani koledzy, a wiec spychani byli sila rzeczy do polskiego zascianka i nie wytrzymywali na dluzsza mete konkurencji zawodowej. Fundacja starala sie, w miare swych mozliwosci zapobiegac, poprzez udzielane stypendia, tej dyskryminacji.

Tak wytyczona przez Emeryka Hutten Czapskiego polityka stypendialna byla kontynuowana przez Zarzad Fundacji rowniez po jego smierci. Od 1968 do 1998 r. przyznano ogolem 470 stypendiow w zakresie szeroko pojetych nauk humanistycznych i spolecznych.

W roku 1972, z inicjatywy Fundacji, ogloszono zbiorke funduszy na zakup marmurow dla Zamku Krolewskiego w Warszawie. Marmury, wykonane na podstawie dostarczonej przez dyrekcje odbudowy Zamku dokumentacji, zostaly przekazane w 1980 roku.

W ciagu ostatnich lat, Fundacja zaczela przestawiac stopniowo swoja dzialalnosc na wieloletnie umowy o wspolprace z innymi instytucjami. I tak, umowa z Instytutem Sztuki PAN w sprawie inwentaryzacji nagrobkow polskich w Rzymie zaowocowala (m.in. dzieki cennej pomocy Papieskiego Instytutu Studiow Koscielnych) wydaniem pierwszego tomu omawiajacego nagrobki w kosciolach rzymskich, podczas gdy tom drugi, opisujacy groby na cmentarzach Rzymu, ukaze sie niebawem.

Inna umowa, zawarta z Biblioteka Narodowa i z Papieskim Instytutem Studiow Koscielnych, ma na celu rejestracje i katalogowanie starych drukow dotyczacych Polski a znajdujacych sie w bibliotekach rzymskich. Opracowano dotychczas polonica w bibliotekach Alessandrina, Angelica, Casanatense, Corsiniana, Pontificia Facoltà Teologica Marianum, Stacji rzymskiej PAN, Vallicelliana, czesciowo Vaticana. Tworzony jest stopniowo katalog zbiorczy, ktory ukaze sie nakladem Biblioteki Narodowej.

Poczawszy zas od 1989 r., z chwila odzyskania przez Polske suwerennosci, zwazywszy iz wskutek zmian politycznych w Kraju powstaly liczne, nowe i atrakcyjne mozliwosci stypendialne dla polskich naukowcow, Zarzad Fundacji uznal za celowe przeznaczenie posiadanych srodkow na finansowanie prac dokumentacyjno-badawczych na temat:

   Polacy we Włoszech w XX wieku

W dążeniu do tego celu, Fundacja wytyczyla sobie nastepujace zadania:

1) uzupelnianie danych bibliograficznych dotyczacych wszelkiego rodzaju publikacji o powyzszej tematyce;

2) inwentaryzacje i opisanie zrodel publicznych i archiwow prywatnych, zawierajacych nieznane lub jeszcze nieopracowane materialy dokumentacyjne: rekopismienne, drukowane lub audiowizualne;

3) zabezpieczenie, w drodze nagrywanych rozmow, ustnych swiadectw tych wszystkich osob, ktore w taki czy inny sposob przyczynily sie do uksztaltowania i rozwoju wspolnoty polskiej we Wloszech oraz, ewentualnie, wspomnien o nich;

4) gromadzenie dokumentacji dotyczacej biezacej dzialalnosci Polakow we Wloszech oraz organizacji i instytucji polonijnych lub zwiazanych z Polska.

Osoby i instytucje pragnace wspolpracowac w w/w zakresie z Fundacja (chocby przez dostarczanie cennych informacji) proszone sa o pisanie na adres:

Fondazione Romana Marchesa J. S. Umiastowska,

Via Piemonte 117, 00187 Roma

Tel/fax 0039- 06- 4814263

e-mail: fumiast@tiscalinet.it